Je bent al afgeleid als er buiten een hond blaft en in je huis is het structureel een chaos. Net als in je hoofd trouwens. Je komt vrijwel nooit ergens op tijd en je vergeet regelmatig je sleutels, portemonnee of telefoon. Je hebt daarnaast moeite met prioriteiten stellen en ziet bij complexe werkzaamheden vaak door de bomen het bos niet meer. Anderen omschrijven je als chaotisch, slordig, dromerig en soms zelfs ongemotiveerd. Niet voor iedereen klinkt dit herkenbaar, maar voor mensen met ADD is dit vaak juist heel kenmerkend. Wat is ADD precies, wat kun je eraan doen en wat kan de zorgverzekeraar voor je betekenen?
Wat is ADD?
ADD staat voor Attention Deficit Disorder. Het is een concentratiestoornis die ook wel wordt gezien als het minder bekende broertje van ADHD (Attention Deficit/Hyperactivity Disorder). Omdat er veel overeenkomsten zijn tussen de twee, wordt ADD ook wel ADHD ‘het overwegend onoplettend type’ genoemd. Maar anders dan bij ADHD, zijn mensen met ADD vaak niet druk in hun doen en laten.
Kenmerken van ADD
Mensen met ADD hebben bij onderwerpen die geen interesse wekken, juist meer moeite met in actie komen. Wel hebben ze vaak een hoofd vol gedachtes. Daarnaast hebben ze vaker moeite met plannen en organiseren, zijn snel afgeleid door irrelevante dingen en geluiden en hebben moeite met prioriteiten stellen. Ook het uiten van gevoelens kan lastig zijn. Is er grote interesse in een bepaald onderwerp, dan kan de focus juist weer doorslaan naar de andere kant: een hyperfocus. Daarbij gaat iemand compleet op in een onderwerp en lijkt de omgeving er niet meer toe te doen.
Verschillen tussen ADD en ADHD
ADD is een subtype van ADHD. In de psychologie wordt ADHD opgedeeld in drie subtypen: het overwegend hyperactieve type, waarbij alleen hyperactiviteit een rol speelt, het gecombineerde type, waarbij er naast de hyperactiviteit ook sprake is van een aandachtsstoornis, en het overwegend onoplettende type (ADD). De stoornissen zijn niet hetzelfde, maar hebben wel veel overeenkomsten. Het grootste verschil tussen de twee types ADHD en ADD, is de hyperactiviteit. Daarnaast wordt ADHD al in de kindertijd ontdekt, omdat een kind met ADHD ontzettend onrustig is en moeite heeft met stilzitten. Ook zijn ADHD’ers vaak enorm impulsief en praten bovengemiddeld veel. De meeste mensen met ADHD hebben naast de hyperactiviteit ook last van aandachtsproblemen (het gecombineerde type). Mensen met het overwegend hyperactieve type hebben wél last van hyperactiviteit, maar niet van een aandachtstekort. Deze vorm van ADHD komt het minst voor en heeft de minste overeenkomsten met ADD.
Vaak pas laat ontdekt
ADD wordt lang niet altijd op jonge leeftijd ontdekt. De stoornis is onzichtbaar en de meeste mensen met ADD zijn een ster in het verbergen van symptomen. Daarnaast is iedereen weleens ongemotiveerd, lui of chaotisch op z’n tijd. Mensen die de stoornis hebben, hebben echter vrijwel alle symptomen en worden vanaf de kindertijd al belemmerd in hun functioneren. De problemen worden erger naarmate iemand ouder wordt, omdat er steeds meer verantwoordelijkheden bijkomen in het leven. Daardoor wordt het steeds lastiger om de aandacht te verdelen en alle ballen in de lucht te houden. Hierdoor is de kans ook groter dat iemand met ADD andere psychische problemen ontwikkelt, zoals angststoornissen, depressie, stress, burn-out en slaapstoornissen. Ook een laag zelfbeeld komt vaak voor.
Neurotransmitters en dopamine
Het gebrek aan concentratie en het chaotische gedrag wordt bij mensen met ADD niet veroorzaakt door luiheid of desinteresse. Waardoor dan wel? Naar de oorzaken van de concentratiestoornis is veel onderzoek gedaan, maar er is nog steeds geen uitsluitend antwoord op te geven. Wel is duidelijk dat het in veel gevallen erfelijk is bepaald. Ook zijn er aanwijzingen dat aan het ontstaan neurologische factoren ten grondslag liggen, zoals een tekort aan dopamine en noradrenaline en een verlaagde hersenactiviteit in de prefrontale cortex. Oftewel het deel in de hersenen dat het cognitieve en emotionele stuurt, zoals het nemen van beslissingen en plannen. Dopamine en noradrenaline zijn neurotransmitters, die er in de hersenen voor zorgen dat signalen worden overgedragen. Dopamine heeft onder andere invloed op je bewegingscontrole, het draagt bij aan het denkproces, plannen en doelgericht handelen. Noradrenaline helpt je om in actie te komen en activeert het geheugen, de leervaardigheid en helpt om aandacht bij een bepaalde taak te houden.
Hersenen werken anders
Door een gebrek aan de juiste neurotransmitters, neemt de kwaliteit en de kracht van signalen tussen onderlinge hersencellen af. Hierdoor worden prikkels die binnenkomen langzamer en minder efficiënt verwerkt dan bij iemand met ‘normale’ hersens. Een ADD’er heeft daardoor moeite met het maken van onderscheid tussen relevante en niet relevantie informatie. Iedere prikkel is in eerste instantie even belangrijk. Daardoor ontstaat er in het hoofd regelmatig een mist van ongeordende gedachtes. Dat is dan ook de reden dat het vaak wat langer duurt voordat informatie is verwerkt en waardoor mensen met deze stoornis afwezig of dromerig lijken.
Hyperfocus
Die chaos, slordigheid en dromerigheid betekenen niet dat iemand die ADD heeft dom is. De intelligentie wordt niet aangetast, deze werkt alleen anders. ADD heeft tot gevolg dat iemand, op een andere manier leert, interpreteert, herinnert, denkt, waarneemt en oplossingen bedenkt. Ondanks dat een concentratiestoornis heel vervelend is, kent zo’n stoornis ook voordelen. Zo kan iemand zich, wanneer er ergens wel grote interesse voor is, hyperfocussen. Dat heeft vaak bovengemiddelde prestaties tot gevolg. Daarnaast zijn ADD’ers vaak heel creatief en leergierig wanneer er voldoende tijd is om informatie te verwerken en op te nemen.
Diagnose stellen onzichtbare stoornis
ADD is onzichtbaar. Daardoor is het moeilijk om een goede diagnose te stellen. Een test wordt dan ook altijd afgenomen door een psycholoog of psychiater. Dit kan alleen met een doorverwijzing van de huisarts. Wordt er vastgesteld dat het om ADD gaat, dan wordt er vaak een traject uitgestippeld met een behandeling.
Behandeling en medicijnen
ADD is niet te genezen, maar er zijn bijvoorbeeld wel cursussen voor mensen met ADD die inzicht geven in wat de stoornis precies met je doet en hoe je als ADD’er zo goed mogelijk met de problemen om kunt gaan. Inzicht in de stoornis is voor mensen die het hebben erg belangrijk. Vaak is de behandeling van ADD en ADHD vrijwel gelijk. Bij kinderen wordt soms ook een intensieve vorm van indirecte gedragstherapie toegepast. Daarnaast wordt er vaak bij ADHD en ADD vaak medicatie voorgeschreven waarmee de concentratie verbetert. In de meeste gevallen zijn dit medicijnen als Ritalin, Concerta of Dexamfetamine. Niet elk medicijn werkt voor iedereen hetzelfde, waardoor er per persoon wordt gekeken naar de juiste dosering en de juiste werkzame stof. Ritalin heeft bijvoorbeeld een stimulerende werking op het centrale zenuwstelsel, waardoor je je beter kunt concentreren en minder snel bent afgeleid.
Vergoeding zorgverzekeraar behandeling
De kosten van de huisarts, de diagnostiek en de behandeling door de psycholoog en psychiater worden voor volwassenen vaak volledig vergoed vanuit de basisverzekering. Zo vallen de psychologische gesprekken en de cursussen die door een psycholoog of psychiater worden gegeven vrijwel altijd onder de basisverzekering. De behandelingen vallen wel onder het eigen risico. Voor kinderen – jongeren onder de achttien – wordt psychologische hulp vergoed door de gemeente. Hier zijn twee uitzonderingen te vinden. Dat zijn 1. Cogmed: werkgeheugentraining voor mensen met onder andere ADD; en 2. Neurofeedback bij ADD (en ADHD). Deze behandelingen worden mogelijk wel vergoed vanuit de aanvullende verzekering. Dit hangt af van de verzekeraar en het pakket. Controleer dus altijd goed wat in jouw pakket zit.
Vergoeding medicijnen
Er zijn medicijnen die volledig worden vergoed vanuit de basisverzekering, zoals Ritalin. Wel betaal je hiervoor het eigen risico. Is dit voldaan dan betaalt de zorgverzekeraar de medicijnen voor je. Sommige medicijnen worden deels of niet vanuit de basisverzekering vergoed, zoals Concerta. Hierbij hangt de vergoeding af van de toedieningsvorm, sterkte en fabrikant. Let op, want sommige verzekeraars vergoeden medicijnen soms alleen als ze van een bepaalde fabrikant komen. Dexamfetamine wordt niet vergoed vanuit de basisverzekering. Bij de meeste verzekeraars kun je een aanvullende verzekering afsluiten voor de eigen bijdrage die je soms moet betalen voor medicijnen. Voor het deel van de medicijnkosten dat wel vergoed wordt uit de basisverzekering geldt dan wel het eigen risico. Omdat niet iedere zorgverzekeraar dezelfde aanvullende verzekeringen aanbiedt, is het verstandig om ieder jaar goed in de gaten te houden of de verzekering jouw medicijnen en behandelingen nog wel dekt.
Wat als een medicijn niet (of deels) vergoed wordt vanuit de basisverzekering?
Als een medicijn deels wordt vergoed moet je voor de overige kosten een eigen bijdrage betalen. Hiervoor kun je je dus aanvullend verzekeren. De kosten worden dan gedekt. De premie van de zorgverzekering stijgt wel met een aanvullende verzekering. Bereken voor jezelf of je voordeliger uit bent als je die extra premie betaalt en de medicijnen worden vergoed óf dat je minder kosten hebt als je de eigen bijdrage zelf betaalt. De vergoeding van medicijnen kan redelijk ingewikkeld zijn. Wordt een medicijn niet vanuit de basisverzekering vergoed? Dan is het in de meeste gevallen zo dat een aanvullende verzekering hier ook niets voor je kan betekenen. Je moet deze kosten dan zelf betalen. Op Medicijnkosten.nl kun je actuele informatie over geneesmiddelenvergoedingen vinden. Heel handig! Zie hieronder een voorbeeld van een medicijn dat deels wordt vergoed. Voor jongeren onder de achttien geldt eigen bijdrage wel, maar eigen risico in principe nooit.
*Vergoedingen die in dit stuk vermeld staan, zijn geldig in 2016. Elk jaar kunnen zorgpakketten weer wijzigingen. Houd hier rekening mee.
Op de hoogte blijven
Wil jij als eerste het nieuws over premies en ontwikkelingen in de zorg ontvangen? Meld je dan aan voor de zorg-alert. Wel zo makkelijk.
Schrijf je in voor de zorgpremie-alert!
Bedankt voor dit heldere stuk. Heel informatief en herkenbaar.